“Kunst is niets anders dan een soort van toegepaste fysiologie”, zei Friedrich Nietzsche (1844-1900) in Nietzsche contra Wagner. De Duitse filosoof trok parallellen tussen kunst en seksualiteit, sprak over kunst in termen van driften en instincten en vond het absoluut noodzakelijk dat kunst een welbehagen voor het lichaam was. Maar al voor Nietzsche, in de 19e eeuw, werd de oorsprong en functie van kunst verklaard aan de hand van evolutionaire biologie. En ook nadien keken verschillende filosofen door een fysiologische bril naar kunst, denk maar aan Richard Shusterman (1949). Deze Amerikaanse pragmatische filosoof ontwikkelde midden jaren ‘90 zijn somaesthetics als antwoord op wat volgens hem een verwaarlozing van het lichaam in de esthetica was. Artistieke acties vereisten volgens Shusterman de mens zijn voornaamste instrument, namelijk het lichaam. De ‘soma’ (afkomstig van het Griekse woord voor ‘lichaam’) moest dan ook hersteld worden als het onontbeerlijke medium voor alle vormen van waarnemingsesthetica. Ook talrijke kunstenaars sprongen mee op de kar. Midden jaren ‘60 al, met de opkomst van de performance art, werd kunst gezien als een zaak van ideeën en activiteiten die worden vormgegeven met behulp van het lichaam. En ook in de body art werd het eigen lichaam van de kunstenaar, vaak op narcistisch-exhibitionistische, soms zelfs masochistische wijze, tot beeldend materiaal uitgeroepen.

Zowel filosofen als kunstenaars trachtten door middel van deze fysiologie van de kunst vragen als ‘wat is kunst’ en ‘waarom kunst’ te beantwoorden. Want wanneer kunst in termen van fysiologische functies wordt verklaard, kan worden gesteld dat kunst het leven affirmeert en krijgt ze dus een belangrijke functie toebedeeld. Is kunst (een reflectie van) het lichaam, het leven zelf?

Is deze theorie echter vandaag nog relevant voor kunstenaars? Is in een tijd van virtuele werkelijkheid, een tijd waarin de database van het internet voor veel kunstenaars de voornaamste tool is, het lichaam nog van tel? “Is kunst voor jullie nog lichaam?”, vroeg ik nieuwsgierig enkele kunstenaars. Hun antwoord was een volmondig “Ja”. De werken in Kunst om het lijf  tonen stuk voor stuk op geheel eigen wijze hoe de kunstenaars met het lichaam in hun kunst omgaan. Of het nu gaat om het eigen lichaam of dat van de toeschouwer.

Curator: Roxane Baeyens

KUNSTENAARS
Leyla Aydoslu
Robert Devriendt
Emi Kodama
Almudena Lobera
Ariane Loze
Noor Nuyten
Philippe Vandenberg
Hannelore Van Dijck